Στοιχεία θεωρίας λογοτεχνίας

ΕΙΔΗ ΠΕΖΟΥ ΛΟΓΟΥ

1. ΔΙΗΓΗΜΑ: είναι ένα μικρό σε έκταση κείμενο που αφηγείται ένα περιστατικό.

Βασικά χαρακτηριστικά του είναι:

·         Σύντομη και απλή πλοκή(= εξέλιξη της ιστορίας)

·         Κορύφωση σε ένα σημαντικό γεγονός

·         Λιτότητα εκφραστικών μέσων(γλώσσα, εκφραστικοί τρόποι κ.α.)

·         Συγκεκριμένος τόπος και χρόνος

·         Θέματα παρμένα από την καθημερινή ζωή

2. ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ: είναι μεγαλύτερο σε έκταση από το διήγημα. Έχει πιο πολλά πρόσωπα και αναφέρεται σε περισσότερα γεγονότα. Στα κείμενά μας θα έχουμε κυρίως αποσπάσματα από μυθιστορήματα.

3. ΛΑΙΚΕΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ, ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

4. ΝΟΥΒΕΛΑ: δύσκολα διακρίνεται από το μυθιστόρημα, ως προς την έκταση πρόκειται για έργο ανάμεσα σε διήγημα και μυθιστόρημα.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

1. Ο αφηγητής

 Πρόκειται για ένα φανταστικό πρόσωπο που επινοεί ο συγγραφέας του έργου για να πει την ιστορία του. Έτσι δεν πρέπει να ταυτίζουμε τον συγγραφέα με τον αφηγητή. Ανάλογα με την συμμετοχή του στην ιστορία  που αφηγείται μπορεί να είναι:

Α. δραματοποιημένος: όταν συμμετέχει στη δράση

Β. μη δραματοποιημένος ή αμέτοχος: όταν δε συμμετέχει

Οπτική γωνία του αφηγητή:  σε ποιο πρόσωπο αφηγείται:

Α. αφήγηση με μηδενική εστίαση: η αφήγηση γίνεται σε γ’ πρόσωπο. Ο αφηγητής δε συμμετέχει στα γεγονότα, αλλά τα γνωρίζει όλα. Είναι παντογνώστης (κάμερα επάνω)

Β. αφήγηση με εσωτερική εστίαση: η αφήγηση σε α’ πρόσωπο. Ο αφηγητής συμμετέχει στα γεγονότα είτε ως πρωταγωνιστής είτε ως αυτόπτης μάρτυρας (κάμερα στο χέρι ενός προσώπου)

2. Είδη αφήγησης ή αφηγηματικοί τρόποι:

Α. περιγραφή

Β. αφήγηση

Γ. διάλογος

Δ. μονόλογος

Ε. σχόλια του αφηγητή

Στ. σκέψεις των ηρώων – προσώπων που πρωταγωνιστούν

3. Χρόνος

Α. χρόνος της ιστορίας: ο πραγματικός χρόνος που έγιναν τα γεγονότα της ιστορίας του έργου

Β. χρόνος αφήγησης: ο χρόνος ( η χρονική σειρά) που επιλέγει ο αφηγητής να εκθέσει τα              γεγονότα της ιστορίας

Παράδειγμα: ο Όμηρος είναι  ο δημιουργός της Οδύσσειας

Α. χρόνος της ιστορίας: άλωση της Τροίας, =>περιπέτειες Οδυσσέα και συντρόφων,=> Οδυσσέας στην Καλυψώ,=> επιστροφή στην Ιθάκη, => μνηστηροφονία

Β. χρόνος αφήγησης: συμβούλιο θεών, σχέδιο Αθηνάς, Ο Οδυσσέας στη ν Καλυψώ ήδη (inmedia res)

Άλλοτε οι δυο χρόνοι είναι ίδιοι και άλλοτε διαφέρουν. Έτσι όταν αλλάζει η σειρά των γεγονότων έχουμε αναχρονίες. Οι αναχρονίες είναι δύο ειδών:

Α. αναδρομή στο παρελθόν (flashback):  ο αφηγητής αφηγείται ένα παλιότερο γεγονός (σαν να το θυμάται) 

Β. πρόληψη (προοικονομία): αφηγείται ένα γεγονός που θα συμβεί στο μέλλον 

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

·         Μεταφορές=> το κορμί του ήταν λαμπάδα, είχε μυαλό ξυράφι

·         Παρομοιώσεις=> το κορμί του ίσιο σαν λαμπάδα, ήταν γρήγορος σαν ελάφι

·         Προσωποποιήσεις=> κλαίνε τα δέντρα, τρέμουν τα βουνά, ο ήλιος χαμογέλασε

·         Μετωνυμίες=> διαβάζω Καζαντζάκη (αντί το έργο του Καζαντζάκη)

·         Αντονομασίες => Ο Γέρος του Μοριά ( αντί ο Κολοκοτρώνης)

·         Ειρωνεία=> ωραία τα κατάφερες!

·         Επαναλήψεις=> «δεν είναι αλήθεια, δεν είναι αλήθεια» φώναξε

·         Ασύνδετο σχήμα=> έτρεξε, τον άρπαξε , τον έριξε κάτω, πάλεψε, χτύπησε, χτυπήθηκε