οι λέξεις ανάποδα

Προβληματισμοί και απόψεις για το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η εκπαίδευση στο μέλλον και πώς θα ‘πρεπε να εξελιχθεί;

 

             

              Στην χώρα μας, όπως και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, η εκπαίδευση γίνεται στο σχολείο, ένα χώρο, όπου οι μαθητές έχουν επαφή μεταξύ τους αλλά και με τον δάσκαλο - καθηγητή, έναν άνθρωπο, που η δουλειά του είναι να μαθαίνει πράγματα στους μαθητές και να τους βοηθάει να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία. Αυτή η διαδικασία έχει αποδειχτεί αποτελεσματική, γι’ αυτό το λόγο τα σχολεία συνεχίζουν να λειτουργούν μέχρι και σήμερα. Στις μέρες μας, λόγω του covid-19 τα σχολεία έχουν κλείσει και η εκπαίδευση γίνεται μέσω υπολογιστών. Αυτή η εκπαίδευση είναι σαφώς κατώτερη της κανονικής και τα παιδιά, που δεν έχουν καλό internet ή που ανήκουν σε ασθενέστερες οικονομικά οικογένειες ή ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (τσιγγάνοι, μετανάστες), δεν μπορούν να κάνουν μάθημα. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε ότι η τηλεκπαίδευση, όπως ονομάζεται, θα σταματήσει όταν σταματήσει και ο covid-19. Αυτή είναι η πρώτη εφαρμογή της τεχνολογίας στην από απόσταση εκπαίδευση των μαθητών. Όμως κάποιες εταιρίες, που παρέχουν κυρίως τεχνολογικά προϊόντα, υποστηρίζουν πως μπορούν να κάνουν τα σχολεία «ακόμη καλύτερα και πιο μοντέρνα»…

         Λένε ότι ο σκοπός τους είναι να γνωρίσουν στα παιδιά την τεχνολογία, γιατί, συμφώνα με εκείνους, τα παιδιά δεν ασχολούνται πολύ μ’ αυτήν και θεωρούν πως αυτό θα το πετύχουν, αν εγκαταστήσουν στα σχολεία τη δασκάλα ρομπότ. Η δασκάλα ρομπότ έχει την μορφή ενός ανθρώπου και την νοημοσύνη ενός ρομπότ, γι’ αυτό και έχει αυτό το όνομα. Υποτίθεται ότι θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο - δάσκαλο και ότι θα είναι το μέλλον της εκπαίδευσης. Είναι, λένε, πιο έξυπνο από τον δάσκαλο και μάλιστα έχει προγραμματιστεί να δείχνει κάποια συναισθήματα όπως χαρά, λύπη, θυμό, έκπληξη κ.α.  Δεν παύει όμως να ελέγχεται από ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή και να είναι ένα μηχάνημα που το έχει φτιάξει και το ελέγχει κάποιος. Αυτό κάνει αρκετούς να προβληματίζονται: Πρέπει τα ρομπότ να αντικαταστήσουν τους δασκάλους ή όχι;

         Η τηλεκπαίδευση σίγουρα απομάκρυνε τους μαθητές από τον δάσκαλό τους, ως προς τη φυσική τους επαφή. Ακούν δηλαδή το δάσκαλο, αλλά δεν τον βλέπουν. Με το ρομπότ ούτε θα τον βλέπουν ούτε θα τον ακούν. Δεν θα υπάρχει πια άνθρωπος – δάσκαλος. Το μάθημα θα γίνεται μηχανικά, θα είναι δηλαδή μια κινούμενη μηχανή, που θα βγάζει ήχο. Δεν θα μπορεί να επηρεαστεί από το μαθητή και να προσαρμόσει το μάθημα κατάλληλα. Για παράδειγμα, στο μάθημα τη λογοτεχνίας, η καθηγήτρια δίνει ένα θέμα για να γράψουμε τις απόψεις μας και από αυτά που θα γράψουμε και θα ακούσει, προκύπτουν νέα θέματα που θα συζητήσουμε ή θα γράψουμε, τα οποία δεν ήταν απ’ την αρχή προγραμματισμένα. Αυτό δεν μπορεί να το κάνει το ρομπότ, γιατί δεν είναι άνθρωπος. Άραγε το ρομπότ θα μας έβαζε τέτοια εργασία, όπως αυτή που κάνουμε τώρα; Ο καλός δάσκαλος, μπορεί να μην έχει μεγάλη μνήμη ή χωρητικότητα μεγάλου δίσκου, όπως το ρομπότ, δίνει όμως ερεθίσματα στους μαθητές για σκέψη, προβληματισμό, αφήνει τους μαθητές να εκφράσουν τη γνώμη τους, τους εμπνέει, τους ωθεί να εξετάζουν τα πάντα, να μην θεωρούν τίποτα ως δεδομένο, να συζητούν, να βλέπουν το σωστό και το δίκαιο και να κατακρίνουν το άδικο. Ακούει τους μαθητές του όταν μιλάει, όπως έγραψε και ο Μπρέχτ. Γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας το μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες, όπως έγραψε ο Καζαντζάκης. Έτσι κάνει τους μαθητές να απολαμβάνουν το μάθημα και να λατρεύουν την μάθηση, τους κάνει να βλέπουν τον κόσμο από μία διαφορετική πλευρά. Η δασκάλα ρομπότ δεν το κάνει αυτό, δεν είναι τίποτα άλλο από μια μηχανή που ελέγχεται από τον άνθρωπο, αλλά από ποιον άνθρωπο. Αυτό είναι το ερώτημα. Το ρομπότ παίρνει μόνο εντολές, μόνο υπακούει. Αντίθετα με τον άνθρωπο δεν έχει ελεύθερη βούληση. Αν το ρομπότ ελέγχει τους μαθητές, τότε αυτός που ελέγχει το ρομπότ, ελέγχει και τους μαθητές. Ποιος έφτιαξε το ρομπότ; Μια πολυεθνική εταιρεία, όπως η Cisco, που έφτιαξε την τηλεκπαίδευση. Επομένως το ρομπότ δεν έχει προγραμματιστεί να κάνει κάτι ή να πει στους μαθητές κάτι εναντίον του δημιουργού του. Ποιος θα το χρησιμοποιεί το ρομπότ; Η κυβέρνηση, το κράτος, η εξουσία δηλαδή, που τα έχει συμφωνήσει με την πολυεθνική και την υποστηρίζει, δίνοντάς της χρήματα για να φτιάξει τα ρομπότ. Άρα το ρομπότ ποτέ δεν θα διδάξει στους μαθητές την αμφισβήτηση στα όσα κάνει και υποστηρίζει η εξουσία. Και η εξουσία σε μια κοινωνία λίγων δυνατών, που κοιτάζουν μόνο το συμφέρον τους, το χρήμα δηλαδή, και πολλών αδύναμων, που προσπαθούν να επιβιώσουν, υποστηρίζει τους δυνατούς, γιατί αυτοί, αφού είναι δυνατοί, την άφησαν να είναι εξουσία και να τους υπηρετεί. Έτσι το ρομπότ θα μάθει στους ανθρώπους να είναι υπάκουοι, να μην υπερασπίζονται τα δικαιώματα τους, να είναι πιόνια των λίγων δυνατών. Με αυτό τον τρόπο οι δυνατοί και η εξουσία κερδίζουν διπλά : Θα κερδίσουν χρήματα οι πολυεθνικές από τα ρομπότ που θα πουλήσουν στο κράτος, θα κάνουν ανθρώπους «υπάκουους» και θα γλιτώσουν και από τους μισθούς των δασκάλων, που το μυαλό τους δεν προγραμματίζεται, έτσι όπως θέλουν αυτοί. Τα σχολεία δεν θα είναι ναοί της γνώσης και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, όπως πρέπει να είναι, αλλά εργοστάσια παραγωγής εκπαιδευμένων δούλων. Μόνο ελεύθερους ανθρώπους δε θα κάνει.

         Μετά από όλα αυτά, νομίζω ότι αντί για ρομπότ και εξ αποστάσεως υπολογιστές, χρειαζόμαστε δασκάλους κοντά στους μαθητές, φυσικά και πνευματικά, που να τους εμπνέουν. Δασκάλους όχι «της νεολαίας γδαρτάδες, που κόβουν στα μέτρα τους, τους μαθητάδες, και κάθε σημαίας πλαισιώνουν τους ιστούς με ιδεώδεις υποταχτικούς, που είναι στο μυαλό νωθροί, μα υπακοή έχουν περισσή» (στίχοι Βολφ Μπίρμαν, τραγούδι του Θ. Μικρούτσικου «Τους έχω βαρεθεί»), αλλά δασκάλους, που «θα δασκαλεύουν τους μαθητές με λόγια σαν και τούτα της φωτιάς, πως, όποιος για το δίκιο δεν παλεύει, θα ζει και θα πεθαίνει σαν ραγιάς» (στίχοι Κώστα Βίρβου, Τραγούδι Γιάννη Μαρκόπουλου «Ο δάσκαλος»).

 

                           Βασίλης Σταυρόπουλος  Α4  3^ο Γυμνάσιο Μοσχάτου